Яран сувар - Ракъин сувар

Лезги халкьдихъ милли суварар гзаф ава: «Цуьквер сувар», «Кьуьгъвер сувар» (Сифте ргал), «КIару»… Амма виридалайни чаз сейли сувар Яран сувар я (йаран кхьенайтIа, гена дуьз тир, вучиз лагьайтIа икI кхьини гафунин суй къалурзавай лишан й хуьзва; и лишандик «экв, яр, ярувал», «хьун, аваз хьун» манаяр ква).

Яр вичихъ гзаф манаяр авай гаф я. Лезги чIала и гафунихъ ихьтин манаяр ава: 1) яру тав; ярувал; 2) рагъ экъечIдайла ва я рагъ акIидайла цавун кIаниз ягъдай тав; 3) рагъ, ракъинин кьуьтхвер тIвар (йар – ра/й/); 4) иер, гуьрчег; иерди, гуьрчегди; 5) кIаниди, багьади, азизди; адахли; 6) лезги йикъарганда гатфарин варцарикай садан тIвар, (21 мартдилай 4 апрелдалди); 7) суварин йугъ; 8) расувал 9) йар алукьун (тIветIвелар куткун, ракъини кана яру хьун); 10) тарцин кIарасдин юкь; 11) яр, ярар йуьзуьр.

Жуван хайи чIалал твит ая #ДидединЧIал

Халкьарин арада авай хайи чIалан югъ, ЮНЕСКОди 21 февральдиз тухузвай, иштрак авун паталди, чна квез эверзава чи кампанияда иштраквал ийиз. Хайи чIалан югъ малумарнавай, дуьньяда авай чIаларин жуьреба-жуьревалдиз куьмек гудайвал, вучни куьлуь халкьариз ва квахьзавай чIалариз пара герек я. Гила, кампаниядин ракъуранавай векилрин куьмекдалди, и сувар интернетдани иштракзава.

УСТIАР АЛИХАН

Алихан, дугъриданни, вичин кьве гъилелди хзан хуьзвай кас тир. Ам инсанриз  к1валер эцигдайла герек къвезвай са жерге пешейрин иес яз чидай. Гзаф йисара и пешейрал машгъул яз, лезгийрин хуьрера к1валер эцигиз, ам лигим хьанвай, адахъ галаз гьар лагьай касдивай к1валахдин юлдашвал ийиз агакьдачир. Алиханахъ жегьил вахтарилай экуьнахъ фад къарагъдай къени хесет квай. Вичини, «Экуьнахъ фад къарагъдай касни вахтундамаз эвленмиш хьайи кас пашман жедач» - лугьуз, лезгийрин мисал мукьвал-мукьвал тикрардай.

Гьиллебаз сикl

Недай затl жагъин тийиз, гьелек хьанвай сикl. Шарагар саламат чкадал фаракъат авуна, мад сеферда ам тlуьн жагъуриз рекье гьатда. Чара авачир: вири къуватдивдини фендигар амалривди са нетижа арадал гъана, шарагар тухарна кlанзавай. Хейлин чкаяр кlурукай хкудай сикl са жанавурдал гьалтда. Миргин шарагдин са пад тlуьнвай жанавурдин кефияр къумбар тир. Агатна сикl адан патав. Са тике як тlалабна, адан еринда пакад юкъуз вичи са къуьр хкида лагьана, хиве кьуна. Са тике тlимил хьуникди тух жанавурди квадарзавай затlни авачир. Рази хьана ам сикlрен шартlунал.

Al Pab - the antagonist of pregnant women and protector of wild animals

In the Lezgian mythology one of the most dangerous demons is known as Al Pab. Her name consists of two words "Al" - "Fiery" and "Pab" - "Woman". For this reason Al Pab is translated as "Fiery Woman". She is depicted as a very tall old woman, with long claws and reddish hair that goes all the way down to her heels. She also has big copper breasts. Al Pab exposes herself to people naked or dressed in rags. She lives in abandoned places, mountains or caves.

Мариф Жамединан хва Къадимов

1954-йисуз дидедиз хьанва.

Ада 1971-йисуз Ахцегь райондин Чепер хуьруьн юкьван мектеб къизилдин медалдивди кьилиз акъудайдалай кьулухъ М. В. Ломоносован тIварунихъ галай МДУ-дин механика-математикадин факултетда кIелунар тамамарнава.

Физика-математикадин илимрин кандидат М. Къадимова алай чIавуз  ООО «Интех-Софт»да кьилин директор везифада кIвалахзава.

М. Къадимов кьве хцин буба ва кьве хтулдин чIехи буба я.

Итимвилин шартIар

Чи халкь дегиш жезва, дегиш жезва чи фикирар, жув инсанрин арада тхудай къайдаяр, адетар, и кар акваз, заз лезгидихъ хьун лазим тир итимвилин шартIарикай рахаз кIанзава, чи арада итимвал амукьун патал. Итимвал вич-вичелай кьилиз къвезвай кар туш, итимвиликай аялдиз бубади, жемятди хабар гузвайди я чпин гафарални крарал. Ам тербиядал кьиле туна кIанзавай затI я. Аялдиз гъвечIи чIавалай итимвилин шартIар, гьи крар кьилин винизвал, гьибур кьилин агъузвал ятIа чирун лазим я.